TZOB Lideri: Türkiye’de her yıl kişi başı 93 kilogram yiyecek çöpe gidiyor

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Lideri Şemsi Bayraktar, yayınladığı görüntü ileti ile Türkiye’de ve dünyada yaşanan besin kayıpları ve israfına değindi.

UNEP 2021 raporuna nazaran Türkiye’de, konutta, besin hizmeti veren yerlerde ve besin satıcılarında her yıl kişi başı 93 kilogram, toplamda 7,7 milyon ton yiyeceğin çöpe gittiğini aktaran Bayraktar, “Tarladan sofraya kadar olan kayıplarla birlikte bu ölçü 18 milyon tona denk geliyor. Toprak Mahsulleri Ofisi’nin yaptığı çalışmaya nazaran her gün 6 milyon ekmek çöpe gidiyor. Üstelik besin eserlerinde fiyat artışının ön plana çıktığı bugünlerde bu israfın önlenmesinin değeri bir kere daha ortaya çıkıyor” dedi.

Dünya nüfusunun süratle arttığını söyleyen Bayraktar, kentleşme, endüstrileşme, turizm ve ulaşım bölümlerindeki gelişmelerin tarım alanlarının daralmasına yol açtığını belirtti. Bayraktar, “7 milyar 957 milyona ulaşan nüfusun, 2050 yılında 9,8 milyara yükselmesi bekleniyor. Nüfusun artmasıyla birlikte besin gereksinimi ve talebi daha da artacak, sağlıklı ve kâfi besine ulaşmak daha da zorlaşacaktır. Besin güvenliği, tarım siyasetlerinin odak noktası olmaya devam edecektir. Dünya Besin ve Tarım Örgütü dataları, hali hazırda 828 milyondan fazla insanın besin güvenliğinin olmadığını, yani açlıkla uğraş ettiğini gösteriyor” diye konuştu.

Bayraktar’ın açıklaması şöyle:

MEVCUT ÜRETİMİN YÜZDE 60 ARTIRILMASINA MUHTAÇLIK VAR: Pandemi periyodundaki üretim ve tedarik zincirindeki bozulma, meseleleri daha da büyüttü. Bu sorunun tahlili, en başta verimliliği artırarak daha fazla üretim yapmakla mümkündür. Ayrıyeten üretimin de sağlıklı bir biçimde tüketiciye ulaştırılması gerekiyor. 2050 yılına kadar, artan nüfusu besleyebilmek için mevcut üretimin yüzde 60 oranında artırılmasına gereksinim vardır. Besin güvenliğini sağlamada kayıp ve israfın azaltılması da en az verimlilik kadar değerlidir. Büyük emek ve kaynak harcanarak üretilen her eserin bir gramı dahi ziyan edilmeyecek kadar kıymetlidir. Kültürümüzde israfın beğenilen karşılanmaması, dinimizde israfın haram sayılması bu anlayışın sonucudur.

DÜNYA TOPLAM BESİN ÜRETİMİNİN YÜZDE 17’SİNİ İSRAF EDİYOR: Birleşmiş Miletler Etraf Programı tarafından hazırlanan Besin İsrafı Endeksi Raporu’na nazaran, 2019 yılında 931 milyon ton besin israfı oldu. İsrafın yüzde 61’i meskenlerde, yüzde 26’sı besin hizmeti veren işletmelerde, yüzde 13’ü ise besin satıcılarında meydana geldi. Bu sayılar, dünya toplam besin üretiminin yüzde 17’sinin israf edildiğini ortaya koyuyor. Konuttaki yüzde 61’lik besin israfının sadece Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere üzere ülkelerle sonlu olmadığı, fakir ülkelerin de tesir oranının büyük olduğu tekrar raporda yer alıyor. Öbür yandan dünyadaki besinlerin yüzde 14’ü hasat, taşıma, depolama ve nakliye etabında kaybedilirken yüzde 17’si de tüketici tarafından israf ediliyor.

NİHAİ TÜKETİMDEKİ İSRAF DÂHİL DEĞİL: Türkiye’de bitkisel üretimde kayıpların değerli bir kısmı, vaktinde ve uygun tekniklerle yapılamayan hasat işleri ve gerekli şartları taşımayan depolama ve sürece sistemleri sonucu oluşuyor. Türkiye İstatistik Kurumu tarafından hazırlanan bitkisel eser istikrar tablolarına nazaran, 2020 döneminde istatistiği tutulan 63 eserde toplamda 118 milyon ton olan üretimin 10,3 milyon tonu yani yüzde 8,7’si, hasatla birlikte sofraya ulaşana kadar kaybedildi. 2020 yılı bitkisel üretim pahasını göz önüne aldığımızda bu ölçü, 21,3 milyar liraya denk geliyor. Buna kesin tüketimdeki israf dâhil değildir.

TÜKETİCİYE VARMADAN 2,8 MİLYON TONLUK KAYIP: Türkiye’de bilhassa yaş zerzevat ve meyve, tarladan sofraya ulaşıncaya kadar değerli ölçüde kayıplara uğruyor. Yetiştiriciliğin yanı sıra hasat sırasında ve hasat sonrasında kayıplar meydana geliyor. Bilhassa hasat sonrasında taşıma, koruma ve pazarlama etaplarında da kıymetli kayıplar yaşanıyor. Yapılan araştırmalarda, çeşit ve çeşitlere nazaran değişmekle birlikte, yaş zerzevat ve meyvedeki kayıp oranı yüzde 10 ile 30 ortasında değişiyor. 2020/2021 döneminde tahıllarda, kesin tüketiciye varmadan 2,8 milyon tonluk kayıp meydana geldi. Arz açığımız bulunan ve bu nedenle net ithalatçı pozisyonunda olduğumuz bu eserlerde bu türlü bir kayıp lüksümüz olmamalıdır. Ayrıyeten zerzevat kümesinde meydana gelen 3,9 milyon ton, meyvede 1,8 milyon ton kayıp olağanüstü kıymetlidir. Son tüketiciye varmadan meydana gelen kayıpların üretime oranı ise buğdayda yüzde 8,3, arpada yüzde 8,4, mısırda yüzde 6,4, pirinçte yüzde 4,2’dir. Tüketimde yüzde 94,6 oranında dışa bağımlı olduğumuz soyada yüzde 23,5, yeniden net ithalatçı olduğumuz muzda yüzde 12 kayıp vardır. Kayıp, kuru sarımsakta yüzde 23, erikte yüzde 17’dir. Ürettiğimiz yaş çayın yüzde 18’ini, kuru soğanın yüzde 8’ini, biberin yüzde 9’unu, domatesin yüzde 16’sını, salatalığın yüzde 11’ini, karpuzun yüzde 5’ini kaybediyoruz. En son tüketimde besin israfı değerli bir düzeydedir.

7,7 MİLYON TON YİYECEK ÇÖPE GİDİYOR: UNEP 2021 raporuna nazaran Türkiye’de, konutta, besin hizmeti veren yerlerde ve besin satıcılarında her yıl kişi başı 93 kilogram, toplamda 7,7 milyon ton yiyecek çöpe gidiyor. Tarladan sofraya kadar olan kayıplarla birlikte bu ölçü 18 milyon tona denk geliyor. Buna en bariz örnek, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin yaptığı bir çalışmadır. Çalışmaya nazaran, her gün 6 milyon ekmek çöpe gidiyor. Üstelik besin eserlerinde fiyat artışının ön plana çıktığı bugünlerde bu israfın önlenmesinin değeri bir kere daha ortaya çıkıyor. Türkiye’de yapılan araştırmalara nazaran, tarladan sofraya kadar yüzde 25 ile 30’larda olan besin kaybı ve israfının insani boyutu bir yana, ekonomik boyutu da çok büyük sayılara ulaşıyor. Bu oranlarla hesap edildiğinde, 2020 yılı hane halkı besin ve alkolsüz içecekler için yapılan harcama dikkate alındığında, 176 milyar lira besin kaybı ve israfı bulunuyor.

DÜNYA TARIM DALININ VAZGEÇİLMEZLİĞİNİ BİR KERE DAHA GÖRDÜ: Tüm dünya, Covid-19 salgınıyla birlikte yaşanan global besin kriziyle besin üretiminin ve besine erişimin değerini bir kere daha anladı. Besin üretiminin temeli olan tarım bölümünün ehemmiyetini ve vazgeçilmezliğini bir sefer daha gördü. Bu nedenle ziraî üretimin sürdürülebilirliği için dalın olumlu ayrımcılık yapılarak desteklenmesi gerekiyor. Türkiye, tarımda kayıp ve israfı önlemede göstereceği muvaffakiyetle besin krizini fırsata dönüştürme imkânına kavuşacaktır. Tüketicilerimiz besine erişmekte zorluk çekmeyecek, besine daha ucuz ulaşabilecektir. Bu türlü bir durumda hem ülkemizin besin teminatını sağlamlaştırmamız hem de 25 milyar dolar civarındaki mevcut tarım eserleri ihracatımızı artırmamız mümkün olacaktır.

İSRAFLA UĞRAŞ TARLADAN BAŞLAMALI: FAO, besinde kıtlık yaşanmayacağını, fakat üretim kapasitesinin düşük olduğu ülkelerde uzun müddetli besin darlığının ortaya çıkacağını belirtiyor. İsrafla gayret tarladan başlamalıdır. Üreticilerin öncelikle yetiştirme ve hasat teknikleri konusunda bilgilendirilmesi gerekiyor. Üreticiden tüketiciye kadar uzanan zincirin halkalarının ıslah edilmesi koşuldur. Tarımda kültürel süreçlerden yetiştirme tekniklerine, hastalık ve zararlılarla uğraşa, hasada, depolama, paketleme ve pazara ulaştırmaya, tüketicinin şuurlu tüketimine kadar her basamakta israfı en aza indirecek uygulamalara öncelik verilmeli, yatırımlar buna nazaran yapılmalı, toplumlar buna nazaran örgütlenmelidir. Bu emelle soğuk hava depolarının sayısı ve kapasitesi yükseltilmeli ve bu tesislere verilen takviyeler artırılarak devam etmelidir. Aslında besin kaybı ve israfının önlenmesine yönelik çalışmalar, besin zincirindeki tüm paydaşlar için yarar sağlayacaktır. Bu kapsamda, ziraî eserleri işleyen fabrikaların kaliteli esere ulaşımının sağlanması ve perakende noktalarına erişmede kullanılan nakliye şartlarının güzelleştirilmesi üzere tahliller besin kayıplarının azaltılmasını sağlayabilir.

TÜKETİCİ GEREKSİNİMİ KADAR SATIN ALMALIDIR: Doğal ki tüketicilerin besin israfına mahal vermemek için yapması gerekenlerde vardır. Tüketici eseri, kayba ve israfa uğratmayacak ölçüde muhtaçlığı kadar satın almalıdır. Başta zerzevat, meyve olmak üzere eserleri uygun saklama ve kullanma kurallarına nazaran vaktini geçirmeden değerlendirmelidir. Alışverişe gitmeden evvel meskendeki yiyecekleri gözden geçirerek bir alışveriş listesi yapmalı, gereksiniminden fazlasını almamalıdır. Gereksinimin üzerinde ekmek alınmamalı, bayatlayan ekmekler uygun biçimde değerlendirilmelidir. Konutta yahut lokantalarda yemek küçük porsiyonlar halinde servis edilmeli, yenebilecek kadar alınmalı, tabakta yemek bırakılmamalıdır. Sipariş edilen yemeğin fazla gelmesi durumunda kalanların paketlenmesi talep edilmelidir. (HABER MERKEZİ)